Ostatnie gabloty na wystawie omawiają okres rozbiorów, gdy Rzeczpospolita została podzielona pomiędzy Rosję, Austrię i Prusy. Wydarzenie to zainicjowało silne procesy niepodległościowe, do których, obok wydarzeń o charakterze zbrojnych, należy zaliczyć te o charakterze kulturalnym. Jednym z ważniejszych zjawisk dla tej wystawy, jest kult postaci historycznych. Ten utrzymywano m.in. za pośrednictwem pamiątek materialnych, będących łącznikiem z przeszłością i źródłem inspiracji dla walczących o niepodległość. W tej części poznajemy również zagadnienia związane z polskim mundurem, poczynając od Kawalerii Narodowej, jako formacji która zastąpiła słynną husarię: jego symbolikę, krój i wpływ na modę cywilną, a także kwestie społecznego odbioru munduru wojskowego.
Polska, ok. 1780
Brąz, srebro, złoto, aksamit, złocenie, odlewanie, srebrzenie, nitowanie, klejenie
Z dawnej zbrojowni Piotra Moszyńskiego w Krakowie
Polska, 2. poł. XVIII w.
Mosiądz, srebro, złoto, srebrzenie, odlewanie, złocenie, nitowanie
Z dawnej zbrojowni Piotra Moszyńskiego w Krakowie
Polska, po 1764
Miedź, srebro, złoto, odlewanie, srebrzenie, złocenie, nitowanie, cyzelowanie
Polska, 2. poł. XVIII w.
Brąz, złoto, odlewanie, złocenie
Depozyt Akademii Umiejętności, 1896
Polska, 2. poł. XVIII w.
Mosiądz, miedź, odlewanie, złocenie, lutowanie, cyzelowanie, rytowanie
Dar Bronisława i Marii Dembowskich, 1924
Polska, po 1764
Drewno, aksamit, nić metalowa, cekiny, srebro, złoto, atłas, formowanie, haft kładziony, złocenie, emalia, aplikacja, szycie, repusowanie, rytowanie
Z kolekcji Emeryka Hutten Czapskiego, dar rodziny Czapskich, 1903
Polska, 2. poł. XVIII w.
Srebro, złoto, emalia, rytowanie, wycinanie, złocenie
Z kolekcji Emeryka Hutten-Czapskiego, dar rodziny
Polska, ok. 1775
Mosiądz, złoto, pióro ptasie, trybowanie, złocenie, aplikacja, cyzelowanie
Polska, ok. 1789
Brąz, srebro, złoto, odlewanie, złocenie
Z kolekcji Emeryka Hutten-Czapskiego, dar rodziny 1903
Polska, między 1790-1794
Sukno, płótno, nić metalowa srebrna, metal, szycie, aplikacja
Dar Tadeusza Eustachego Kołyszki, 1890
na mundurze:
Polska, 2. poł. XVIII w.
Nić metalowa srebrna, nić bawełniana, splot tkacki
Dar hr. Henryka Steckiego, 1911
Polska, między 1790-1794
Nić metalowa srebrna, cekiny, szycie, haft cekinami
Dar Władysława Glixellego, 1891
Polska, ok. 1780
Żelazo, drewno, skóra, kucie, trawienie
Dar Erazma Barącza, 1922
Polska, po 1791
Żelazo, złoto, mosiądz, skóra, nić bawełniana, nić metalowa, złocenie, kucie, trawienie
Z dawnej zbrojowni Piotra Moszyńskiego w Krakowie
Polska, kon. XVIII w.
Farba olejna, płótno
Polska, ok. 1794
Drewno, skóra, mosiądz, srebro, nić metalowa złota, papier, szycie, cyzelowanie, złocenie, aplikacja
Depozyt Akademii Umiejętności, 1898
Wielkie Księstwo Litewskie, między 1785-1794
Drewno, skóra, aksamit, mosiądz, szycie, aplikacja, złocenie, cyzelowanie, wybijanie
Z kolekcji Emeryka Hutten-Czapskiego, dar rodziny, 1903
Polska, między 1789-1792
Drewno, skóra, skóra koźla, żelazo, srebro, mosiądz, nić metalowa złota, jedwab, kucie, formowanie, ażur, złocenie, rytowanie, aplikacja, technika tkacka, szycie, srebrzenie
Dar Henryka Steckiego, 1911
Polska, lata 90-te XVIII w.
Żelazo, drewno, jaszczur, srebro, złoto, miedź, trawienie, srebrzenie, złocenie
Depozyt Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z dawnej kolekcji ołpińskiej, dar Karola Rogawskiego
Polska, lata 90-te XVIII w.
Żelazo, złoto, skóra, drewno, miedź, kucie, trawienie, inkrustacja, złocenie, ażur
Dar Erazma Barącza. Wcześniej w kolekcji Piotra Umińskiego
Polska, Warszawa, lata 90-te XVIII w.
Żelazo, drewno, kucie, trawienie
Dar H. Nussbauma, 1888
Polska, Warszawa, warsztat Karola Ludwika Giebenhana, koniec XVIII/pocz. XIX w.
Żelazo, damast skuwany, drewno, róg, złoto, mosiądz, kucie, odlewanie, rzeźbienie, inkrustacja, złocenie, rytowanie, ażur
Dar Władysława „Sefera Paszy” Kościelskiego, 1897
Polska (głownia), Kaukaz (oprawa), 1680-1750 (głownia), 1794 (dekoracja głowni) po 1794 (oprawa)
Żelazo, kość słoniowa, kucie, wybijanie, rytowanie, polerowanie
Z dawnej zbrojowni Piotra Moszyńskiego w Krakowie. Wcześniej broń uchodziła za pamiątkę po generale Piotrze Jaźwińskim
Polska, między 1780-1820
Miedź, złoto, złocenie, trybowanie, lutowanie
Dar Henryka Steckiego, 1911
Polska, pomiędzy 1789 – 1794
Adamaszek, nić metalowa srebrna, cekiny, szycie, zdobienie haftem
Z dawnej zbrojowni Piotra Moszyńskiego w Krakowie
Polska, 2. poł. XVIII w.
Wełna, sukno, stal, sznurek, szycie
Dar Jana Burzyńskiego z Uhrynowa k. Stanisławowa,1886. Według tradycji rodzinnej sukmana należała do Tadeusza Kościuszki, który po bitwie pod Szczekocinami miał nią okryć rannego przyjaciela, pułkownika Jana Burzyńskiego h. Trzywdar (1768-1814)
Polska, 1794
Sukno, płótno, mosiądz, nić bawełniana, wełna, sznurek, szycie, zdobienie haftem, aplikacja
Depozyt Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dar Kaliksta Horocha, 1883
przy mundurze:
Polska lub Węgry, ok. 1794 i 1. poł. XX w. (trawiony napis na tylcu)
Żelazo, skóra, mosiądz, drewno, kucie, odlewanie, rytowanie, trawienie, cyzelowanie, wybijanie, repusowanie
Polska, 1788-1794
Drewno, skóra safianowa, srebro, trzcina, nić metalowa srebrna, jedwab, żelazo, szycie, odlewanie, cyzelowanie, aplikacja, odlewanie, techniki tkackie
Dar Henryka Steckiego, 1911
Anglia, Londyn, po 1815 (łoże)
Stal, brąz, złoto, drewno, piryt, kucie, szmelcowanie, odlewanie, rytowanie, cyzelowanie, złocenie
Dar Stanisława Kolobasy Zrenckiego i Adama Kalinki, 1893. Wcześniej w posiadaniu rodziny Zaltnerów z Solur, zapisane jej w testamencie przez Tadeusza Kościuszkę
Polska, 1792 (wstążka), między 1800-1820 (oprawa)
Mora, tektura, papier, szkło, technika tkacka, klejenie, rękopis
Depozyt Akademii Umiejętności, 1896
Warszawa, 1794
Skóra, nić jedwabna, papier, szycie ręczne, miedzioryt punktowany, rękopis
Depozyt Akademii Umiejętności, 1891
Polska, Litwa, Wilno (?), 1794
Złoto, mosiądz, malowanie, złocenie
Depozyt Akademii Umiejętności, 1891
Francja, Paryż, 1801-1804
Drewno (czeczota), szylkret, złoto, toczenie, wycinanie, rytowanie
Dar Franciszka Paszkowskiego, 1926
Sankt Petersburg (twierdza), 1796
Drewno (brzozowe – czecztota), róg, toczenie
Dar Adama Wolańskiego z Rudki na Wołyniu, 1906
Polska, 1. poł. XIX w.
Farba olejna, płótno
Dar Bolesława Karpińskiego, 1883
od lewej:
Polska, Częstochowa, warsztat Rochusa Daiczera, ok. 1760; Imperium Osmańskie, poł. XVIII w. (lufa)
Żelazo, srebro, drewno, róg, kucie, rytowanie, cyzelowanie, inkrustacja, srebrzenie, rzeźbienie
Polska, 4. ćw. XVIII w.
Żelazo, skóra, drewno, kucie, rytowanie
Polska, 1794
Żelazo, drewno, kucie
Dar Leopolda Rolnickiego, 1936
Polska, pomiędzy 1764-1795
Mosiądz, trybowanie, wycinanie
Ze zbioru Macieja Wentzla, 1938
Polska, 2. połowa XVIII w.
Żelazo, drewno, miedź, mosiądz, kucie, inkrustacja, rytowanie
Dar Janiny z Kowalskich Korneckiej, 1939. Z kolekcji Zygmunta Ignacego Kowalskiego (1847-1918)
Polska, 1791
Żelazo, złoto, drewno, kucie, trawienie, złocenie
Dar H. Kaplickiego, 1935
Polska, 1794
Żelazo, drewno, kucie
Polska, 4. ćw. XVIII w. (rękojeść); Francja, Klingenthal, po 1805 (głownia)
Żelazo, drewno, skóra, kucie, trawienie
Polska, warsztat Mateusza Zielińskiego, 2. poł. XVIII w.
Żelazo, damast skuwany, mosiądz, srebro, złoto, drewno, róg, skóra, kucie, rytowanie, inkrustacja, rzeźbienie
Depozyt Akademii Umiejętności, 1896