Czy broń jako przedmiot związany z wojną ma swoje miejsce w muzeum poświęconym sztuce?
Ten dylemat towarzyszył Muzeum Narodowemu w Krakowie od momentu jego powstania w 1879 roku, gdy do Krakowa zaczęły napływać pierwsze dary i depozyty składające się z wojskowych pamiątek historycznych. Polacy ze wszystkich zaborów, uniesieni ideą powstania pierwszej na ziemiach polskich instytucji narodowej, pragnęli hojnie ją wesprzeć wszelkimi darowiznami w formie osobistych i rodzinnych drobiazgów, wśród których pokaźną liczbę stanowiły dawne militaria. Stworzyły one z czasem jeden z największych zbiorów dawnej broni na ziemiach polskich, a równocześnie skarbnicę pamiątek uznanych za istotne dla polskiego i światowego dziedzictwa.
Wystawa ma za zadanie częściowo odpowiedzieć na te rozterki, ukazując dawną broń i barwę w kontekście wykraczającym poza historię wojskowości. Dawne pamiątki militarne, występujące tu jako element szeroko rozumianej kultury i sztuki, oddają procesy kreujące tożsamość historyczną i religijną, stanowiąc nośniki znaczeń i symboli, ściśle zespolone ze świeckimi, religijnymi, wojskowymi i cywilnymi rytuałami, a co za tym idzie, z ludzką duchowością i psychiką.
Dawna broń ukazana na wystawie to wreszcie żywy świadek historii. Są to pamiątki nacechowane osobistym, ale i zbiorowym ładunkiem emocjonalnym. Ułożone na wystawie chronologicznie stanowią odbicie procesów historycznych, politycznych, społecznych i obyczajowych na ziemiach Polski i krajów z nią sąsiadujących.
Umieszczenie kolekcji w dawnym arsenale krakowskim przywraca pamięć historyczną temu ważnemu na mapie Krakowa miejscu, związanemu z jego obronnością. Bezpośrednie sąsiedztwo zbiorów militariów Muzeum Narodowego z kolekcją Czartoryskich odsłania podobieństwa i wspólnotę idei tych obu, najważniejszych krakowskich kolekcji, skupiających się na dokumentowaniu przeszłości za pomocą zarówno prawdziwych, jak i sentymentalnych pamiątek po wydarzeniach i osobistościach historycznych.
Wystawa mierzy się z powyższymi zagadnieniami, próbując sprostać niełatwemu zadaniu przedefiniowania w świadomości zbiorowej wyobrażenia o militariach znajdujących się w Muzeum Narodowym w Krakowie, którego rolą jest świadczenie o „wartościach narodowych i ogólnoludzkich”.
